Εργοθεραπεία και λαβή μολυβιού
Πολύ συχνά οι δάσκαλοι στο σχολείο και οι γονείς προβληματίζονται και απευθύνονται στους εργοθεραπευτές σχετικά με την δυσκολία που έχουν τα παιδιά στην γραφή, η οποία συνηθέστερα προκαλείται από μία ανώριμη ή δυσλειτουργική λαβή μολυβιού.
Συχνά οι γονείς ρωτούν «Ποια είναι η σωστή λαβή που πρέπει να έχει ένα παιδί, ώστε να γράφει καλά;» Μάλλον η απάντηση δεν είναι τόσο απλή.
Ας δούμε όμως τι θεωρείται λαβή. Ο όρος «λαβή» αφορά στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί κάποιος τα δάχτυλα του, ώστε να συλλαμβάνει, να κρατά και να χειρίζεται τα διάφορα μικρά αντικείμενα. Διάφορες μελέτες υποστηρίζουν πως η τριποδική λαβή είναι αυτή που θα πρέπει να έχει κατακτηθεί από το παιδί, ώστε να μπορεί να χειριστεί το μολύβι και να σχηματίσει ευανάγνωστα γράμματα (Τσίπρα,1999).
Σίγουρα η ώριμη τριποδική λαβή μπορεί να οδηγήσει σε ικανοποιητική ή επιδέξια γραφή, αλλά δεν είναι η μόνη. Υπάρχουν πολλά είδη λαβών από τις οποίες κάποιες θεωρούνται λειτουργικές, κάποιες μη λειτουργικές ή ανεπαρκείς και κάποιες ανώριμες.
Λειτουργικές λαβές θεωρούνται οι εξής:
Δυναμική Τριποδική λαβή (εικ.1): το μολύβι πιάνεται με τον αντίχειρα και τον δείκτη και ξεκουράζεται στον μέσο. Ο αντίχειρας και ο δείκτης σχηματίζουν έναν κύκλο (κενό ανάμεσα σε δείκτη και αντίχειρα).
Τετραποδική λαβή με ανοιχτό κενό (εικ.2): το μολύβι πιάνεται με τον αντίχειρα, τον δείκτη και τον μέσο και ξεκουράζεται στον παράμεσο. Ο αντίχειρας και ο δείκτης σχηματίζουν έναν κύκλο.
Προσαρμοσμένη τριποδική λαβή (εικ.3): το μολύβι βρίσκεται ανάμεσα στον δείκτη και τον παράμεσο και οι άκρες του αντίχειρα και του δείκτη πιάνουν το μολύβι. Το μολύβι ξεκουράζεται στον μέσο, κοντά στην άκρη του.
 |
 |
 |
| Εικ.1 | Εικ.2 | Εικ.3 |
Ανεπαρκείς λαβές θεωρούνται οι παρακάτω:
Πενταποδική λαβή (εικ.04): το μολύβι πιάνεται από τις άκρες και τον πέντε δαχτύλων και η κινητικότητα προέρχεται κυρίως από το μικρό δάχτυλο.
Λαβή με τυλιγμένο αντίχειρα (εικ.5): το μολύβι πιάνεται με τριποδική ή τετραποδική λαβή, αλλά ο αντίχειρας βρίσκεται κάτω από τον δείκτη.
Τριποδική λαβή χωρίς κενό ανάμεσα σε δείκτη και αντίχειρα (εικ.6): το μολύβι πιάνεται με τριποδική λαβή, αλλά ο αντίχειρας τυλίγεται στο μολύβι και δεν αφήνει κενό ανάμεσα σε δείκτη και αντίχειρα.
 |
 |
 |
| Εικ.4 | Εικ.5 | Εικ.6 |
Ανώριμες λαβές θεωρούνται οι εξής:
Παλαμιαία λαβή (εικ.7): το μολύβι πιάνεται με όλη την γροθιά και η άκρη του μολυβιού ακουμπάει στο μικρό δάχτυλο. Τη συναντούμε σε πολύ μικρή ηλικία.
Όρθια λαβή (εικ.8): το μολύβι πιάνεται με τις άκρες του αντίχειρα, του δείκτη και του μέσου σε διαγώνια όρθια θέση. Αποτελεί τυπική λαβή στην ηλικία 2-3 ετών.
 |
 |
| Εικ.7 | Εικ.8 |
Η κάθε λαβή μπορεί να έχει τα χαρακτηριστικά της όπως για παράδειγμα:
- Δυναμική θεωρείται μία λαβή στην οποία δουλεύουν τα δάχτυλα και οι μυς του χεριού και τοι υπόλοιπο χέρι είναι σταθερό.
- Στατική θεωρείται μία λαβή στην οποία τα δάχτυλα είναι κλειδωμένα και δουλεύουν μόνο οι μυς του χεριού για την γραφή γραμμάτων. Αυτό σημαίνει ότι ο έλεγχος του μολυβιού γίνεται από τους μεγαλύτερους μύες, όπως του καρπού, του αγκώνα, ακόμα και του ώμου.
Εκτός από τα χαρακτηριστικά αυτά παρατηρούμε στη κάθε λαβή πόση πίεση ασκείται στη μύτη ή στην άκρη του μολυβιού. Επίσης, πως αντιδρούν οι μύες στο υπόλοιπο χέρι (αν έχουμε υπερτονίες άλλων δακτύλων ή κλειδώματα αρθρώσεων ή καρπού). Όλα αυτά τα σημεία χαρακτηρίζουν το είδος της λαβής, την αποδοτικότητα στη γραφή, αλλά και τη δυσκολία που αισθάνεται το παιδί κατά την χρήση της.
Η δυσκολία αυτή συχνά κάνει τα παιδία να απογοητεύονται και να οδηγούνται σε παραίτηση κατά την διάρκεια της γραφής. Γι’ αυτό προτείνεται στους γονείς που εντοπίζουν δυσκολίες στην σύλληψη του μολυβιού να απευθύνονται αμέσως σε κάποιον εργοθεραπευτή, ώστε κάνει την απαραίτητη αξιολόγηση, η οποία γίνεται όπως αναφέρεται παρακάτω.
Ο εργοθεραπευτής αξιολογεί την λαβή σε σχέση πάντα με:
- την ηλικία του παιδιού
- τη γραφική απόδοση (ευδιάκριτα γράμματα, ταχύτητα και ποιότητα κίνησης)
- τη λειτουργικότητα άνω χείρας (όχι μόνο σύλληψη).
Παράγοντες που σχετίζονται με τις μη λειτουργικές ή κακές λαβές είναι οι εξής:
- μη αναπτυγμένες συλλήψεις από την πρώιμη ηλικία
- ανεπαρκής στασικός έλεγχος από την πρώιμη ηλικία
- κακός οπτικοκινητικός έλεγχος
- κακή οπτική ολοκλήρωση
Ο εργοθεραπεύτης αξιολογεί τη λαβή συνεκτιμώντας τους παραπάνω παράγοντες και παράλληλα ελέγχει τις δεξιότητες που συνδέονται με την γραφοκινητικότητα. Αφού ολοκληρώσει τα παραπάνω, αποφασίζει το είδος της παρέμβασης, η οποία μπορεί να έχει στόχο την αλλαγή της λαβής ή την εφαρμογή προσαρμοστικών τεχνικών κατάλληλων για τα διάφορα πρότυπα σύλληψης. Μερικές φορές μια κακή ή περίεργη λαβή μπορεί να είναι αρκετά λειτουργική και να μην χρειαστεί κάποια παρέμβαση.
Ο εργοθεραπευτης θα σχεδιάσει το καλύτερο κατά περίπτωση πρόγραμμα, το οποίο είτε θα βοηθήσει το παιδί προληπτικά να κατακτήσει μία ώριμη και λειτουργική λαβή είτε θα αλλάξει ή θα προσαρμόσει μία λαβή, ώστε να μετατραπεί σε λειτουργική.
Βιβλιογραφία:
Αλεξάνδρου, Σ. (2008). Το δυσπραξικό παιδί, «Προσέγγιση παιδιού,εφήβου, οικογένειας»
Τσίπρα, Ι.(1999). Εργοθεραπεία και γραφή: Παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της γραφής και καθορίζουν την παρέμβαση του Εργοθεραπευτή. «Εργοθεραπεία»,τεύχος 10.
Πηγή: http://www.otplan.com
Ειρήνη Φωτοπούλου
Εργοθεραπεύτρια
ΤΟΜΕΑΣ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΚΕΜΥΛΟ
